„I tylko pamięć została
Po tej katyńskiej nocy…
Pamięć nie dała się zabić
nie chciała ulec przemocy.
I woła sprawiedliwość
i prawdę po świecie niesie…
Prawdę o jeńców tysiącach
Zgładzonych w katyńskim lesie.”
13 kwietnia obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Upamiętnia on rocznicę opublikowania przez Niemcy w 1943 roku informacji o odkryciu w Katyniu pod Smoleńskiem w Rosji, masowych grobów oficerów Wojska Polskiego, zamordowanych przez NKWD w 1940 roku.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny Polski we wrześniu 1939 r. do sowieckiej niewoli trafiło ok. 250 tys. żołnierzy, w tym ok. 10 tys. oficerów zawodowych i rezerwy. Tworzyli polską inteligencję – lekarze, prawnicy, nauczyciele, literaci, inżynierowie, politycy… Umieszczani byli w obozach w Starobielsku, Kozielsku i Ostaszkowie. W marcu 1940 r. Sowieci rozpoczęli przygotowania do likwidacji obozów. Rozstrzelano co najmniej 21 768 polskich obywateli.
Jedną z powojennych kwestii czekających na wyjaśnienie był los zaginionych osób, w tym ofiar katyńskich. Komunistyczne władze Zbrodnię Katyńską chciały wymazać z ludzkiej pamięci. Wedle ówczesnego prawa osoby, które brały udział w działaniach wojennych i miały status osoby zaginionej, mogły zostać uznane za zmarłe po upływie roku od końca roku kalendarzowego, w którym skończyła się wojna, dlatego najczęściej jako datę śmierci przyjmowano 31 grudnia 1946 r. lub 9 maja 1946 r.
Prawda o zbrodni katyńskiej była ukrywana przez ponad pół wieku. Dopiero 13 kwietnia 1990 roku władze ZSRR przyznały, że zbrodnię popełniło NKWD. Jako winni wskazani zostali wówczas komisarz NKWD Ławrientij Beria i jego zastępca Wsiewołoda Mierkułow. Tego samego dnia prezydent ZSRR Michaił Gorbaczow przekazał prezydentowi Polski Wojciechowi Jaruzelskiemu pierwsze dokumenty archiwalne dotyczące wymordowania Polaków.
Dwa lata później, 14 października 1992 roku, na polecenie prezydenta Borysa Jelcyna, naczelny archiwista państwowy Rosji Rudolf Pichoja wręczył prezydentowi Lechowi Wałęsie w Belwederze kopie głównych dokumentów, dotyczące sprawy katyńskiej. Dokumenty zostały opublikowane w 1992 roku w Polsce w zbiorze „Katyń. W 2000 roku, w 60. rocznicę zbrodni katyńskiej, w Charkowie, Katyniu i Miednoje zostały otwarte polskie cmentarze. W 2007 r. Sejm RP ustanowił 13 kwietnia Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Zespół Szkół w Radomyślu Wielkim – Pamiętamy!